#observa_acción no IES Rosalía e visita ao IES Maruxa Mallo

O pasado luns e martes (7 e 8 de maio) acompañamos á profesora escocesa da que vos falara nunha anterior entrada (Kirsty Scott) e a Alicia Sampedro, docente no IES Pardo Tavera e Javier e Gabriel, asesores do CRFPTIC de Castela e León a unha estadía de observación no Instituto Plurilingüe Rosalía de Castro. Alí tivemos a oportunidade de coñecer de primeira man a través de presentacións e observacións de aula o traballo dalgúns docentes do centro, sobre todo centrado nas materias de ámbito STEM. Da man de Ubaldo Rueda (director),  María José Dopico (profesora de inglés), e Xavier Mouriño (secretario) coñecemos algúns dos proxectos que se levan a cabo: Os premios San Clemente, Stephen Hawking, e Bento Spinoza.

Asistimos á presentación de Charo García-Echave, unha profesora que leva 27 anos no centro e que nos detallou polo miúdo o traballo que fixeron no club de ciencia como parte do proxecto Small World Initiative (crowdsourcing antibiotic discovery). Neste proxecto, o alumnado recolleu mostras do solo e fixeron dilucións para analizar as bacterias patóxenas presentes, facendo cultivo por agotamento e logo catalogando e enviando as mostras á Fundación Medina en Granada. Neste traballo participou alumnado deste centro, do IES Xelmírez e do CPR Nuestra Señora de los Remedios que colaboraron con alumnado e profesorado universitario. 

De feito, nesa mesma tarde do luns asistimos tamén á xornada de clausura deste proxecto de innovación docente no Salón Nobre de Fonseca onde escoitamos a Dolores Álvarez Pérez (Vicerreitora de Estudiantes, Cultura e Responsabilidade Social), Víctor Jiménez Cid (Coordinador do programa SWI@SPAIN) e aos profesores Tilmann Weber (Denmark Technical University, Dinamarca) e Evi Stegmann (Universität Tübingen, Alemaña). Tamén se fixo presentación dos resultados do SWI na USC e a entrega de diplomas ao alumnado e profesorado participante.

Ademais, asistimos a aulas de lingua e literatura, tecnoloxía industrial e física e química cos profesores Alberto Sacido, Jorge Gómez, Cristina Penas e Enrique Cao. Foi unha marabilla poder falar co alumnado dos proxectos nos que estaban traballando.

Por exemplo, na aula de lingua estaban traballando nun proxecto sobre as 7 portas da cidade. Falei co grupo de Teodora, Eduardo, Daniel, María Iglesias e Brais, que me falaron da historia das portas,  dos cuestionarios que deseñaron, os debates que mantiveron con diferentes persoas, o traballo con textos literarios de José Ángel Valente, Camilo José Cela ou Valle Inclán e entrevistas a profesores/as especialistas. Todo isto con que obxectivo? Incluír todos estes contidos transversais de geografia, física, galego, programación e castelán nunha páxina web. O profesor, Alberto Sacido, precisou ademais que este traballo se engloba dentro dun proxecto máis amplo, ATS2020.

Por outra banda, na aula de tecnoloxía industrial, Jacobo, Alberto, Manuel e Antonio explicáronme o proxecto de deseño dunha carrilana. Partindo das medidas de referencia que lles deu o profesor, Jorge Gómez, así como do estudo do funcionamento de vehículos de inercia, fixeron un deseño buscando un ángulo que ofrecese menor resistencia, recortar as costelas e a plantilla e darlle textura e firmeza con cinta, papel de xornal, cola e escarola. Despois facer as suspensións, as rodas, e colocar a placa de Arduino programando a dirección. Xa estaba case lista a carrilana "Aloe Vera" (así a nomearon), agás as pezas de enganche das costelas se imprimiron cun diámetro demasiado grande e non enganchan, daquela cómpre probar de novo. O máis interesante? Ver como proban, levan conta, avalían e refan o proceso cando cómpre. 

Finalmente, na clase de física e química, coa profesora Cristina Penas, tomando como modelo a illa de El Hierro, exemplo de sostibilidade, o alumnado traballou en pequenos grupos para formular unha serie de propostas para un "Santiago verde" que só empregasse enerxías limpas. A capacidade de investigación e síntese do alumnado deixoume abrazada, pero o que máis me chamou a atención, tanto nesta clase como nas demais que observamos, foi a conciencia que todos os grupos tiñan dos procesos que levan a cabo e a avaliación que fan deles, e tamén as capacidades comunicativas tanto na expresión oral como escrita. Unha marabilla.

Alén das actividades de observación neste centro compostelán, e dado o proxecto que Kirsty Scott está a coordinar no seu centro, que consiste en deseñar e lanzar cohetes que conteñen auga, pareceunos interesante que vise o traballo intercentros que está coordinando o IES Maruxa Mallo, no cal tamén participan o IES Miraflores (Oleiros, A Coruña) e o IES Marco do Camballón (Vila de Cruces, Pontevedra). O día 7, luns, coincidiu ademais co lanzamento da MarumaSAT III e puidemos velo en vivo e en directo, así como falar con Xosé Manuel Fernández, secretario da NOSA, e coñecer brevemente a Xosé Díaz, presidente, Raquel Martínez, vicepresidenta; e Óscar Cepeda, tesoureiro. 

Alfredo Iglesias tamén nos amosou outros proxectos nos que están traballando, como o deseño de planetas do alumnado de 1º da ESO que teñen situados no centro e que van colocar na praia de Carnota ao final de curso, respectando as distancias a escala para ter unha visión global.

Quedamos encantados coa experiencia de aprendizaxe, cos contactos persoais co profesorado e alumnado e coas reflexións,  conversas e xermolos de futuros proxectos que xurdiron a raíz da observación e as visitas.

IES Maruxa Mallo: I Congreso escolar pola igualdade

O informe da OECD Closing the Gender Gap. Act Now (2012) recolle a idea de que a igualdade de xénero non se basea só no empoderamento económico, senón que é un imperativo moral: implica a busca da xustiza e da equidade e ten unha dimensión política, social e cultural. Aínda que hai avances recentes na igualdade no ámbito educativo e hai menos nenas que abandonan a escola, as estatísticas dese informe indican que as mulleres seguimos gañando menos cós homes, témolo máis difícil para chegar aos postos altos e máis probabilidades de pasar os últimos anos da vida en condicións de pobreza. 

A educación é unha ferramenta imprescindible para acabar con esa desigualdade, e a escola constitúe unha plataforma excelente para a superación dos prexuízos sexistas e para conseguir un cambio en profundidade das estruturas e das prácticas sociais non desexables.

En Galicia, os centros educativos temos unha normativa que regula todo o ámbito da igualdade, que se pode consultar nesta ligazón e da que se nos recomenda polo menos coñecer o I Plan de actuacións para a Igualdade nos centros educativos de Galicia 2016-2020 e o Protocolo de identidade de xénero.

De feito, ese primeiro documento ábrese co seguinte parágrafo:

"Educar é proporcionar unha formación integral que lles permita a nenos e nenas, mozos e mozas unha formación plena e que axude a configurar a súa identidade, así como construír unha concepción da realidade que integre á súa vez o coñecemento e a súa valoración ética e moral. Coeducar implica educar sen diferenciar as mensaxes en función do sexo"

Os plans de convivencia nos centros aspiran a cumprir ese obxectivo de coeducar, asentándose sobre 6 eixes ou piares fundamentais que á súa vez parten do marco normativo de ámbito autonómico do Decreto lexislativo 2/2015, do 12 de febreiro (Artigos 17, 18, 22, 23 e 26).

Alén do plan de convivencia, cada vez hai máis centros que organizan actividades en torno a esta temática. A modo de exemplo, grazas á invitación do profesorado do IES Maruxa Mallo, o pasado venres 23 de marzo tivemos a oportunidade de asistir ao I Congreso Escolar pola Igualdade.

O congreso durou dous días, comezou o xoves 22 cunha charla/obradoiro titulada "Xestión do consentimento", impartida por Martina González Veiga e Sabela Maceira Mato. O segundo día tivo lugar o groso do congreso na Casa da Cultura, con relatorios, contidos audiovisuais e performances.

O evento abriuse con alegría, con puntos, saltos e paseos a ritmo da muiñeira "Noró". De seguido, a Secretaria xeral da igualdade, Susana López Abella, felicitou ao Concello de Ordes en xeral e ao IES Maruxa Mallo pola transversalidade de xénero que fomentan: maletas de igualdade viaxeiras, materia de libre configuración, app de servizos e a publicación do libro Isabel Zendal nos arquivos de Galicia (2018).

A entrada de cheo na temática veu coa manchea de relatorios presentados polo alumnado do centro que versaron sobre temas tan diversos como necesarios: publicidade, revisión de series, libros, películas e catálogos de xoguetes, acoso e maltrato, mitos falsos do amor romántico, construción de relacións sans e igualitarias, entrevistas, revisión da masculinidade tradicional, análise do repertorio e a imaxe das orquestras galegas, mutilación xenital feminina, estereotipos do corpo e a beleza, linguaxe non sexista, definición do feminismo e combate de prexuízos.

Foi un desfile de discursos rigorosos nos que se vía que había investigación, traballo e posta en práctica de habilidades de alto orde (análise, comparación, avaliación). Quedamos impresionadas coas capacidades comunicativas de alumnas e alumnos, co emprego que fixeron de medios audiovisuais (presentacións, música e vídeo) e coa boa organización do acto en xeral. Houbo lugar para exposicións orais, rap, cancións pop,  performance, un vídeo gravado con dron, gravacións de entrevistas e proxeccións audiovisuais.

No auditorio resoaron lemas coma:

"Sen loita non hai conquistas"

"Coma min ningunha" 

Parabéns a Susana Méndez Leis, Charo Fernández Velho, José Manuel Dopazo Mella e Alfredo Iglesias Diéguez polo seu traballo e compromiso, e sobre todo ao alumnado polo entusiasmo e bo traballo.

Para saber máis:

• Noticia en La Voz de Galicia (24/3/2018)
• Noticia na web do Concello de Ordes (23/3/2018)
• Noticia en La Voz de Galicia (20/3/2018)